Historia osiedla Ołtarzew w Ożarowie Mazowieckim
Osiedle Ołtarzew w XIX wieku
Osiedle Ołtarzew, jedno z wielu osiedli na żyznej równinie Warszawsko-Błońskiej, leży przy szosie znanej kiedyś jako kaliska, a później poznańska. Należało ono do rozległych dóbr Ołtarzewskich, które w drugiej połowie XIX wieku obejmowały ponad 1000 morgów. Na początku XX wieku wieś Ołtarzew w gminie Ożarów, będąca częścią parafii Żbików, miała około 250 mieszkańców. W kronikach wspomniano o istniejącej tu wcześniej stacji pocztowej między Warszawą a Błoniem, zlokalizowanej przy szosie kaliskiej, naprzeciwko dzisiejszej ul. Lipowej. Od 1817 roku majątek w Ołtarzewie wielokrotnie zmieniał właścicieli, a ostatnim jego posiadaczem (około 1100 morgów) był Władysław Naimski. W 1880 roku dobra Ołtarzewskie zostały podzielone między 16 nowych nabywców. Przy dworze Ołtarzew, otoczonym parkiem i prowadzącą do niego aleją lipową, pozostało: 180 morgów gruntów ornych, 129 morgów ogrodów, 36 morgów parku oraz 12 morgów nieużytków. Na tym terenie znajdowało się 5 budynków murowanych i 4 drewniane, które w 1891 roku nabyła rodzina Kierbedziów.
Rodzina Kierbedziów i ich wpływ na Ołtarzew
Z Ołtarzewem związani byli czterej członkowie dwóch pokoleń rodziny Kierbedziów. Pierwszym był Stanisław Kierbedź senior (1810-1899) herbu Ślepowron. Jako wybitny inżynier, projektant i budowniczy mostów, dróg kolejowych oraz kanałów, cieszył się uznaniem zarówno w Rosji, jak i wśród Polaków zamieszkałych w Rosji. Jego dom w Petersburgu był znany jako miejsce spotkań Polonii, a on sam hojnie wspierał polskich studentów i przekazał swoją cenną bibliotekę Politechnice Lwowskiej. W Królestwie Polskim zdobył popularność po oddaniu do użytku pierwszego żelaznego mostu na Wiśle w Warszawie w 1863 roku.
Po 60 latach pracy, Stanisław Kierbedź przeszedł na emeryturę i osiadł w Warszawie. W 1891 roku kupił w Ołtarzewie 134 hektary gruntów z dworem, zabudowaniami folwarcznymi oraz parkiem, planując zorganizowanie silnego ośrodka rzemieślniczego. Zamierzał podzielić grunty na działki i sprzedać je rzemieślnikom, tworząc Kolonię Rzemieślniczą Ołtarzew. Zachował się plan tej kolonii z 1928 roku, obejmujący 228 działek i teren o powierzchni około 14 hektarów z dworem, zabudowaniami, parkiem i stawami. Precyzyjna siatka ulic przyszłego osiedla przewidywała działki o średniej wielkości 4700 m² i szerokie na 15 m pasy dróg osiedlowych. Dziś takie warunki planowania przestrzennego są nieosiągalne.
Stanisław Kierbedź uzyskał zgody władz rosyjskich na zarządzanie majątkiem i jego parcelację, ale trudniej było mu uzyskać zgodę na utworzenie organizacji społecznej działającej samodzielnie. Zmarł 19 kwietnia 1899 roku, a główną spadkobierczynią została jego córka Eugenia (1855-1946), żona Stanisława Kierbedzia juniora (1845-1910). Oboje szukali pomocy w zagospodarowaniu spadku, która przyszła ze strony kancelarii Maurycego hrabiego Zamoyskiego (1871-1938).
Powstanie Kolonii Rzemieślniczej Ołtarzew
W 1905 roku w Warszawie powstało biuro zajmujące się sprzedażą działek w Kolonii Ołtarzew. W 1906 roku wybrano zarząd Kolonii Rzemieślniczej Ołtarzew, który przejął sprzedaż gruntów. Na miejscu w Ołtarzewie reprezentował ich Klemens Kusociński, którego rodzina jako jedna z pierwszych nabyła działki przy szosie poznańskiej i osiedliła się w Ołtarzewie w 1907 roku. Zamieszkali w drewnianym domu przy ul. Tadeusza Kościuszki 1, otoczonym niewielkim ogrodem.
Utworzenie Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa
Kolonia Ołtarzew i jej zarząd nie miały jednak osobowości prawnej, co skłoniło do utworzenia Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa. Organizacja ta została oficjalnie zarejestrowana 31 maja 1913 roku. Od tego momentu rodzina Kierbedziów przestała zarządzać Kolonią Ołtarzew. Ostatnie własności w Ołtarzewie sprzedał Michał Kierbedź, wnuk Stanisława Kierbedzia. Zarząd nad osiedlem i ewidencję sprzedaży działek przejęło Towarzystwo Miłośników Ołtarzewa, które działa do dziś na podstawie statutu zarejestrowanego sądownie.
Towarzystwo jest właścicielem Parku Ołtarzewskiego i terenów rekreacyjnych udostępnionych Gminie Ożarów Mazowiecki. Przez ponad sto lat działalności Towarzystwo podejmowało wiele inicjatyw organizacyjnych i inwestycyjnych, dbając o zachowanie gruntów i wspierając miejscowe osadnictwo. W tym roku, 18 sierpnia, będziemy obchodzić 85. rocznicę powołania pierwszej parafii w Ołtarzewie pod wezwaniem Św. Stanisława Kostki, z siedzibą w dawnym dworze Kierbedziów w parku.
Towarzystwo Miłośników Ołtarzewa
Towarzystwo Miłośników Ołtarzewa im. Stanisława Kierbedzia to najstarsze Stowarzyszenie w gminie Ożarów Mazowiecki, funkcjonujące już cały wiek. Fundacja ta powstała na przełomie 1904 i 1905 roku jako Robotnicza Kolonia, która zorganizowała parcelację majątku Stanisława Kierbedzia. Jego celem było stworzenie silnego ośrodka rzemieślniczego, sprzedając działki po preferencyjnych cenach ludziom o różnych zawodach. Chociaż nazwa kolonii nie została zaakceptowana przez władze carskie, to zmieniono ją na Kolonię Rzemieślniczą budowy domów w Ołtarzewie, co stało się fundamentem Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa.
Po wielu staraniach, 31 maja 1913 roku władze rosyjskie zatwierdziły statut TMO. Założycielami Towarzystwa byli właściciele działek budowlanych: Maurycy Zamoyski, Franciszek Tokarski, Julian Michniewicz, Konstanty Józef Wyrębowski oraz Ignacy Makowski.
Rozwój i inicjatywy Towarzystwa
W pierwszych latach swojego istnienia Towarzystwo pośredniczyło w sprzedaży działek, których nabywcami byli kupcy, drobni fabrykanci, oficerowie i ludzie o wolnych zawodach. W trudnym terenie, pełnym podmokłych gruntów, Towarzystwo zajęło się osuszaniem terenu, budując rowy melioracyjne, wytyczając i nazywając ulice, które istnieją do dziś. Staraniem Towarzystwa rozpoczęto budowę chodników oraz elektryfikację osiedla.
Lata trzydzieste XX wieku to okres rozkwitu. W Parku Ołtarzewskim, będącym własnością TMO, zbudowano salę taneczną, bufet, huśtawki dla dzieci oraz przystań dla łodzi i kajaków. W 1932 roku Towarzystwo podjęło decyzję o budowie kościoła, co zrealizowano w 1939 roku, erygując parafię pod wezwaniem Św. Stanisława Kostki. Niestety, dworek Kierbedziów został zniszczony we wrześniu 1939 roku, ale pamięć o nim trwa dzięki kapliczce Św. Stanisława Kostki.
TMO po II wojnie światowej
Po wojnie Towarzystwo Miłośników Ołtarzewa kontynuowało swoją działalność, wspierając odbudowę zniszczeń i organizując życie kulturalne osiedla. W trudnym okresie powojennym TMO przekazywało dochody z organizowanych zabaw na odbudowę Warszawy. Towarzystwo prowadziło filię biblioteki Ożarowskiej i rozwijało sport, w tym zapasy. Na terenie Parku Ołtarzewskiego odbywały się liczne imprezy, w tym Widowisko Historyczne Bitwa Ołtarzewska, Rajd Rowerowy im. Janusza Kusocińskiego, biegi przełajowe, koncerty i festyny, w tym największy w gminie Dni Ożarowa Mazowieckiego.
Aktualny Zarząd Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa
Obecny zarząd Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa składa się z następujących członków:
- Kamil Bednarski - Prezes (radny na naszym terenie)
- Robert Szczerek - Zastępca Prezesa
- Halina Staszewska - Skarbnik
- Leszek Tokarczyk - Sekretarz
- Robert Syndoman - Gospodarz
- Arkadiusz Majer - Członek
- Krzysztof Grzyliński - Członek
Więcej informacji o działalności Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa można znaleźć na stronie www.towarzystwomilosnikowoltarzewa.com.
Kazimierz Stachurski
Lipiec 2024